Mevrouw Stam

Als je van voren niet meer weet dat je van achteren leeft, wordt je tafel blijkbaar voor het raam gezet. Mijn ex-schoonzuster Els Stam wees me op alle gezichten achter alle ramen.

Verdieping na verdieping zat een man of een vrouw. Er leek een zekere regelmaat in te zitten. En nooit zat er een kind bij.

Heel soms dacht ik dat alle hoofden gelijktijdig eenzelfde kant op bewogen. Als er een auto langs reed. Of een vogel voorbij vloog.

,,Zie je dat? En nu kijken ze allemaal naar ons,” zei ik.

Els en ik hadden trek en waren op een bankje gaan zitten.

,,Laten we even niet bewegen.”

We vertrokken geen spier en staarden naar onze appel op schoot.

,,We zullen het waarschijnlijk nooit weten,” zei Els en nam nog een hap.

Vanavond ga ik er eens voor zitten. Met een kop koffie.

Hier valt niets te vieren.
Toen mijn ex-schoonzuster Els Stam dat van de week tegen mij zei, schrok ik.

De bomen staan in bloei.
Toen ik een keer uit het raam keek, zag ik een man in een verbleekte rode broek zijn rode auto wassen.
Ik zag ook een man die het niet lukte achteruit in te parkeren.
Een zwaaiende peuter.
Een postbode, aan de overkant. Blijkbaar met een pakje voor een van de andere buurtjes.

Ik weet gewoon niet of ik haar direct gelijk had moeten geven.

Mijn ex-schoonzuster Els Stam had er blijkbaar zin in met mij het oude jaar uit te luiden. Ruim een uur voor de afgesproken tijd stond ze op de stoep. Ze had oliebollen meegenomen van de bakker, want ze bleef niet bezig, zei ze.

Ik zette koffie en zij strooide poedersuiker over de nationale frituur.

Ik had er hoge verwachtingen van. Dat ze de olienoten direct zou herkennen en mij eens en voor altijd zou kunnen uitleggen hoe je dat spelletje ook al weer speelt, Pot en Buren. Maar voor ik het haar kon vragen, zei Els ‘je gaat me toch niet vertellen dat we op de laatste dag van 2012 apennootjes gaan eten?’.

Ik pelde er een paar. Vroeger smaakten ze anders.

Het liep al tegen middernacht toen Els het me voor de derde keer vroeg.

,,Nou, nee,” zei ik.

,,Ik heb me voorgenomen niet meer vanuit de verontwaardiging te denken,” zei ze. ,,Ik ben daar al een tijdje mee bezig en het bevalt me prima.”

Dat je het leven op een gegeven moment, na een paar honderd jaar, gewoon zat bent, of dat je oud sterft, dat kon hij wel geloven.

Sinterklaas bestond niet meer.

Maar dat zijn trouwe knechten – die generatie op generatie, jaar in, jaar uit, met hem van Madrid naar Nederland reisden – het daarna opgaven, was niet te bevatten.

Zo had ik er in al die jaren nog nooit over gedacht.

Sint was de dominee. En toen ik dat eenmaal had gezien, was het voorgoed voorbij.

,,Als het niet zo goed gaat, gaat het niet gelijk slecht.’’ Mijn ex-schoonzuster Els Stam herhaalde het nog eens. ,,Je haalt je muizenissen in je hoofd.’’

Ik was een oude bekende tegengekomen en die had dat gezegd. Dat het niet zo goed ging.

Het was net voor sluitingstijd. Hij liep de winkel uit, ik liep de winkel in.

Ik moest wortels hebben.

Zei hij het met een lach of met een uitgestreken gezicht, wilde Els weten. Met een hoge of juist lage stem? Keek hij je aan of ontweek hij je? Stond hij stevig in zijn schoenen of juist een beetje zo?

Ze ging weer zitten, pakte hoofdschuddend haar lepel en complimenteerde me met het kuiltje in de stamppot.

,,Eet smakelijk,’’ zei ze.

Het was drie dagen dag en nacht windstil.

Er waren in het donker twee konijnen langs gehupt. Terwijl je juist daar eekhoorns zou verwachten.

Alleen een man en een vrouw fietsten soms voorbij. En die zeiden niets.

Ik wist niet of ik er iets van moest denken.

Mijn ex-schoonzuster Els Stam wel.

,,Wat gaan we nou beleven!’’, riep ze voor ze de caravandeur dicht trok en zich vastklampte aan het aanrecht. Zo hard moest ze er telkens weer om lachen.

,,Zo’n jonge vrouw nog en dan al Sara gezien,’’ zei mijn ex-schoonzuster Els Stam. ,,Het is toch wat.’’

We hadden een zondagse wandeling door de binnenstad gemaakt en waren in een horecagelegenheid aan de haven beland; Els vond dat we dat wel verdienden.

En zo kwamen we op het feest.

Toen wij vijftig werden, streken we onze mooiste jurk, trakteerden we onszelf op een nieuwe panty waardoor onze benen een beetje glommen en namen we ons voor er nog maar het beste van te maken.

Hier stond een vrouw met een strakke broek in strakke laarzen, die meedeelde dat ze net met de band ‘lekker gebast’ had; ze had basgitaar gespeeld, legde ze uit. Iemand met een moeder die veel jonger oogde dan wij en een vader die je zijn pensioen nog lang niet zou geven. En ze bleek ook nog eens een grote dochter te hebben.

,,Ik kijk mijn ogen uit,’’ zei ik.

Als ongenode gast vielen we van de ene verbazing in de andere. Zeker toen Saar ons wat te drinken aanbood. En later helemaal, toen ze ons uitnodigde voor het diner.

Ik ken iemand die eigenlijk nooit iets te vertellen heeft, omdat ze haar zorgen voor zich houdt.

Ze vertelde me een mooi verhaal.

Met een buurman was ze naar de wake voor zijn oom geweest. Boven de kist van de vriendelijke oude man hadden zijn dierbaren de oorkonde van zijn bijna levenslange lidmaatschap van de handboogschietvereniging gehangen. Naast zijn kist stond zijn handboog; het was een heel gevaarte. Een paar jaar geleden had hij voor het laatst geschoten, maar hij was nog geregeld bij zijn club op de koffie geweest.

Op de dag dat hij stierf, brak er een forse tak van de perenboom. De tak stond tegen de muur, vlakbij de klerenkast, naast zijn boog.

Een van zijn dochters had er een bloemstuk van gemaakt.

,,Je lijkt wel een aap,” zei mijn ex-schoonzuster Els Stam.

Ik had dat ook wel eens gedacht, zo vaak als ik niet met mijn drie vingers plat en strak tegen elkaar op mijn schedel klop als ik mijn bril weer eens kwijt ben.

Het kan wel zo zijn, maar zo is het niet.

Langs de lijn zagen we laatst onze voorvaderen. Ze verhieven hun stem, duim onder de kin en vingers langs de neus. Bak patat in de andere hand. Sigaret. Of de linkerhand gewoon ferm in de zij.

De dappere nakomelingen lieten zich niet uit het veld slaan.

Ons zwijgen was een cadeau voor mijn buurjongen die onlangs elf jaar werd. Dat had zijn moeder bedacht.

Ze keek me aan en had geen clou.

Dit heb ik eerder meegemaakt, dacht ik.

De vrouw heette me welkom. Ze wees me een stoel met bekleding die precies paste bij de vloerbedekking. De zonwering zat ongeveer tegen het smalle kantoorraam geplakt; het was hoogzomer.

Elke keer als ik ging verzitten, stootte ik mijn voet tegen het lage tafeltje. Ze keek op haar horloge. En nog een keer. En nog een keer. Als ik was weggegaan, had ze dat niet gemerkt.

Maar hier moest ik blijven.

De gastvrouw, een kennisje van mijn ex-schoonzuster Els Stam, had me net een gebakje voorgezet en kookte nog even melk voor in de koffie.

Het was een mooie herfstdag. De deuren stonden wijd open.